IŁŻA to jedno z najstarszych i najbardziej malowniczych miast powiatu radomskiego. Leży w dolinie rzeki Iłżanki na pograniczu Gór Świętokrzyskich i Niziny Mazowieckiej, przy trasie Warszawa - Rzeszów w odległości 30 km od Radomia. Liczy 5178 mieszkańców (dane z 31 grudnia 2004).
Prawa miejskie uzyskała w 1239r. Do chwili obecnej zachowały się ruiny Zamku - obecnie przeprowadzono prace konserwacyjno - adaptacyjne. W świetle najnowszych badań archeologicznych potwierdzono fakt, że pierwsza XIII w. Siedziba biskupów krakowskich w Iłży znajdowała się na terenie starego miasta położonego w odległości ok. 2 km na północ od dzisiejszego. Miasto to lokowane było na prawie niemieckim przed 1260r. W miejscu tym istniał owalny gród obronny stojący na straży miasta, niewielkich rozmiarów ok. 44 x 40 m. Z wałami dochodzącymi do 3,5 m. Wysokości. Ta pierwotna siedziba uległa zniszczeniu prawdopodobnie w wyniku najazdów tatarskich w 1240 lub 1241r i 1260.
Faktów tych nie udało się do tej pory jednoznacznie potwierdzić. Jednakże prawdopodobnie owe zniszczenia stały się przyczyną przeniesienia lokalizacji miasta w obecne miejsce na przełomie XIII/XIV w. Jan Długosz przypisuje wzniesienie murowanego zamku biskupowi Janowi Grotowi. Miało to miejsce w latach 1326-47. W materiale archeologicznym brak potwierdzenia istnienia w tym miejscu wcześniej zamku drewnianego. Stwierdzono natomiast, że zamek postawiono bezpośrednio na pierwotnym podłożu.
Około 30 lat później zamek został rozbudowany przez następnego biskupa Floriana z Mokrska. Jemu też przypisuje się obwarowanie miasta i zamku kamiennym murem. Zamek wzniesiono na szczycie stromego, naturalnego wzgórza wyraźnie dominującego nad miastem. Niewątpliwie, co udowodniły dodatkowo przeprowadzone badania archeologiczno-architektoniczne najstarszym elementem założenia jest kamienna, cylindryczna wieża połączona z obwodem warownym. Pełniła funkcję ostatniego punktu obrony. Wejście do wieży prowadziło wewnętrznymi schodami znajdującymi się od strony północnej następnie po zewnętrznym ganku wchodziło się do niej od strony zachodniej, kilka metrów powyżej poziomu dziedzińca.
Wjazd do zamku znajdował się od strony zachodniej. Strzegła go wieża przedbramna. Dodatkowym wzmocnieniem obronności był też prawdopodobnie znajdujący się tu drewniany podnoszony most. W kolejnej fazie rozbudowy zamku średniowiecznego /pierwsza połowa XV wieku/ wzmocniono przede wszystkim ten element. Wjazd do zamku prowadził wzdłuż zachodniego muru. Most oparto na filarach wykonanych z kamienia, które stopniowo wznosiły się po skłonie by na końcu pod kątem niemalże prostym skierować się do bramy podnoszonym przęsłem. W tym też czasie wybudowano dom mieszkalny od strony północnej oraz wykonano zabudowę wokół dziedzińca.
Następne większe przebudowy rozpoczęły się na początku XIV w. za biskupa Jana Konarskiego, by za czasów biskupa Filipa Podniewskiego przekształcić zamek w renesansową warownię. Rozebrano gotyckie zabudowania zastępując je regularną zabudową widoczną na najstarszych zachowanych przekazach ikonograficznych. Około 1560 roku dotychczasowe przedzamcze otoczono murem obwodowym przekształcając je tym samym w zamek dolny /niski/. Od strony zachodniej wzdłuż wzniesionych w XV wieku filarów mostowych zbudowano mur kurtynowy z trzema bastejami. 
W trakcie kolejnej rozbudowy w połowie XVII wieku przeprowadzono prace wiążące się z umocnieniem fortyfikacji oraz zabudową przedzamcza. W tym okresie zbudowano kurtynę północną i kolejną basteję w narożniku północno-zachodnim. Na zamku zachodnim /przedzamczu/ ulokowano siedzibę starosty zamkowego oraz służby. Pobudowano tu stajnie oraz budynki gospodarcze. Główne jednak prace skoncentrowano na rozbudowie i upiększeniu zamku górnego. Jak widać na przekazach ikonograficznych dom duży oraz wieżę wjazdową zwieńczono attyką. Wieża główna w narożniku
wschodnim przykryta została bogato rozczłonkowanym blaszanym hełmem.
Główne wejście do pomieszczeń zamku górnego wiodło z wzmiankowanej już bramy wjazdowej. Na parterze zlokalizowano pomieszczenia gospodarcze i administracyjne. Funkcje reprezentacyjne przejęło piano mobile. Wnętrza były bogato dekorowane. Dekoracja objęła ściany, sufity, otwory drzwiowe i okienne, wejścia artykułowane były murowanymi portalami. Nad bramą wjazdową umieszczono kaplicę z oknem skierowanym w stronę miasta. Okno to umożliwiało słuchanie mszy przez mieszkańców miasta.
Tak rozbudowana rezydencja biskupów krakowskich pomimo zniszczenia dokonanego w czasie Potopu Szwedzkiego przetrwała do II połowy XVIII wieku. Od tego czasu leżący najdalej na północ od Krakowa zamek, był coraz bardziej zaniedbywany. Jak wskazują źródła ostatniej naprawy zamku dokonano w 1782 roku wymieniając dach na gotowy oraz remontując kapliczkę na zboczu wzgórza zamkowego. Wykonane wówczas prace inwentaryzacyjne dóbr biskupich pokazują zamek jako zrujnowany, bez szyb, ze zniszczonymi posadzkami, bramami i porozbijanymi (zapewne w poszukiwaniu skarbów) piecami. Według wykonujących lustrację zamek nie był już zdolny do pełnienia swojej funkcji ani obrony.
W 1789 roku na mocy postanowienia Sejmu Czteroletniego dobra biskupów krakowskich skonfiskowano na rzecz Skarbu Państwa. Zamkowe oficyny stopniowo wydzierżawiano, użytkowując tylko niewielką jego część. W 1791 roku spłonęła brama wjazdowa i siedziba starosty. Po rozbiorach zamek stał się własnością państwa austriackiego i urządzono w jego ruinach lazaret. Po wyjściu wojsk austriackich na zamku urządzano zabawy. W trakcie jednej z nich wybuchł ogromny pożar, który dopełnił dzieła zniszczenia. Pożar strawił wszelkie pozostałości ruchomego wyposażenia. Część elementów budowli rozebrano wówczas gdyż groziły zawaleniem.
Ostatni lokator opuścił zamek w 1812 roku. Od tego czasu zamek stał się terenem pozyskiwania budulca do miasta. O skali tego procederu świadczy umowa między Rządem a Lewienem Sunderlandem - właścicielem iłżeckiej fabryki fajansu zezwalająca mu na czerpanie budulca z ruin. Nie przeszkodził temu nawet nowy właściciel książę Tadeusz Lubomirski, który zakupił zamek a następnie przekazał go na rzecz Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami Przeszłości, które miało rozpocząć jego odbudowę.
Zanim się ona rozpoczęła zamek ponownie ucierpiał podczas działań wojennych w trakcie I Wojny Światowej a następnie w trakcie Kampanii Wrześniowej w 1939 roku (8-9 wrzesień Bitwa o Iłżę). Zniszczeniu uległa wówczas przede wszystkim wieża służąca za doskonały punkt obserwacyjny.
W ciągu swojej blisko 700 letniej historii zamek przeżywał wzloty i upadki. Jednak o jego pozycji świadczą ludzie, którzy tu mieszkali i przebywali. Na zamku częstymi gośćmi byli królowie polscy. W 1410roku po raz pierwszy gościł na zamku Władysław Jagiełło w trakcie podróży w towarzystwie hrabiego sycylijskiego Hermana. Był tu następnie w 1411, 1420r wraz z poselstwem cesarskim, 1424 oraz 1432 roku. W 1501 roku odwiedził Iłżę Aleksander Jagiellończyk a 10 lat później król Zygmunt Stary wraz z dostojnikami królewskimi i magnatami. W 1607 roku trzy dni po Bitwie Guzowskiej odpoczywał tu Zygmunt III. W 1637 roku na zamku w Iłży poznał Władysław IV swoją przyszłą małżonkę Cecylię Renatę.
Częstymi gośćmi biskupów krakowskich byli również dostojnicy kościelni. W 1563 roku Filip Padniewski przywitał u wrót miasta nuncjusza Commendoniego. W 1573 roku przebywał tu biskup Montluc, a w 1596 zatrzymali się tu w drodze do Warszawy kardynał Gaetano i nuncjusz Maluspino. Chętnie gościł tu też biskup Szyszkowski otaczający miasto swoim mecenatem. Do schyłku XVIII wieku zamek był też siedziba starosty klucza dóbr iłżeckich i pełnił rolę ważnego centrum administracyjnego.
